Shkup, 18 gusht – Thonë, fëmija lind si fletë e bardhë dhe çfarëdo të shkruhet në të varet nga prindërit dhe mjedisi. Por, ndonjëherë koha me vete sjell ndryshime që ndikojnë në sjelljen e fëmijëve shumë më tepër sesa secili prind i kësaj bote.
Në dekadat e kaluara, fëmijët me siguri janë rritur dhe pjekur në kushte shumë më të ndryshme sesa fëmijët e sotëm në pubertet. Me zhvillimin e teknologjisë moderne dhe varësinë e krijuar te fëmijët ndaj saj, shpesh shtrohet pyetja, a janë fëmijët sot më të zgjuar sepse përdorin pajisje inteligjente dhe më të pjekur sepse janë në kontakt të vazhdueshëm me mediat?
Studentja Maja Todorovska thotë se e kujton me kënaqësi fëmijërinë e saj në vitet e ’90-ta, sepse gjithmonë ka pasur kohë për argëtim me shokët e mëhallës, kanë luajtur me klikerë ose kukafshehtas dhe te prindërit ka parë autoritetin, përcjellë KOHA.
“Nëna ime nuk ishte e punësuar, kështu që gjithmonë kishte kohë për mua. Që në moshë të re më lexonte libra të ilustruar. Dihej kur ishte koha për drekë, darkë, e kur për gjumë. Më vonë në pubertet dihej se prej sa deri kur më së voni mund të qëndroja në ndonjë aheng. Më mësonte të respektoj më të moshuarit. T’ua liroj vendin në autobus. Të them më fal kur bëja ndonjë gabim dhe falënderim kur do të marr diçka, shprehet” Todorovska.
Krahasuar me sot, ajo konsideron se edukimi bëhet më i ndryshëm.
“Sot, sikur më nuk ekzistojnë kurrfarë rregullash ose shprehish, fëmijët janë më të lirë se kurrë. Ata nuk dinë për autoritetin dhe respektin. Nuk e plotësojnë kohën duke dalë jashtë, e kalojnë përpara celularit”, shprehet Todorovska.
Ljubica Petrova, nënë e dy fëmijëve, thotë se derisa fëmijën e parë e ka mësuar të ngasë biçikletë, kanë shëtitur në park dhe kanë dëgjuar “Bilbilin e artë”, fëmija i dytë zgjohet dhe bie në gjumë me një telefon të mençur në dorë. Më së shumti është e brengosur edhe për shkak të faktit se shkaku i obligimeve të rritura të punës sot, nuk mund as t’i kushtojë vëmendje të mjaftueshme.
“Ndihem sikur nuk kam shumë ndikim te fëmija im. “Mësuesit” e tij të vetëm janë “instagramistët” dhe “jutjuberët” e popullarizuar. Është vështirë të zhvillohet një interes për diçka më serioze. Përkundër faktit që është në pubertet, duket sikur nuk ka ambicie apo plan për jetën e saj, por jeton sot për nesër. Më së shumti tronditem kur shkoj në mbledhje prindërore. Prindërit atëherë zihen me mësuesen, prindërit e tjerë dhe konsiderojnë se fëmija i tyre është më i miri, dhe vetëm ai duhet të ketë pesa. Ndërkohë, fëmija i tyre rritet në një individ të paaftë, të papjekur dhe pasiv”, shton Petrova, transmeton KOHA.
Muzikë në telefon, kërkim në google, foto dhe aplikacione të ndryshme si mënyrë e jetës
Petrova thotë se vajza e saj sot kujdeset shumë për pamjen e saj, mban dieta të ndryshme, lexon këshilla në internet, është e dhënë pas aplikacioneve të ndryshme dhe përpiqet të duket “e përsosur” dhe e pranuar në rrjetet sociale. Megjithatë, nuk beson se do të mund ta ndryshojë atë. Thjeshtë, siç shprehet, bota funksionon në këtë mënyrë.
“Vajza ime dhe shokët e saj të klasës pjesën më të madhe të kohës e kalojnë në mediat sociale. Dëgjojnë muzikë të papërshtatshme për moshën e tyre. Ata vishen tepër seriozisht dhe dalin nga shtëpia në orët e vona. Çdo natë e mendoj atë se ku është dhe në sa ora do të kthehet, por megjithatë, ndjehem e pafuqishme. Nuk mund ta ndryshoj. Të gjitha shoqet e saj funksionojnë në atë mënyrë. Kjo është ajo tendencë që po merr hov gjithnjë e më të madh. Me vajzën e parë ndjehesha më qetë, atëherë nuk kishte dalje aq vonë dhe ajo nuk jetonte në botë virtuale”, shton ajo.
Petrova thotë se vajza e saj sot kujdeset shumë për pamjen e saj, mban dietat, lexon këshilla në internet, është e infektuar me aplikacione të ndryshme dhe përpiqet të duket “perfekt” dhe pranohet në rrjetet sociale. Megjithatë, ajo nuk beson se do të jetë në gjendje ta ndryshojë atë. Ashtu siç thotë ai, bota funksionon kështu.
Është më se e qartë se fëmijët sot e shohin botën me sy më ndryshe. Vlerat, ngadalë por sigurt, po ndryshojnë.
Psikologja Marijana Markoviq shprehet për MIA-n se kur bëhet fjalë për dallimet midis kategorive të njëjta të moshave të periudhave të ndryshme kohore, më së shumti duhet të merren parasysh rrethanat shoqërore-ekonomike dhe politike.
“Gjeneratat para viteve të 90-ta të shekullit të kaluar arrinin pjekuri në një shoqëri socialiste që karakterizohet nga kolektiviteti dhe barazia, vitet e 90-ta ishin vite kur ndodhte shpërbërja e Jugosllavisë, luftëra në rajon, pavarësi e Maqedonisë, një sistem tjetër politik, privatizim, ekonomi e tregut, u shkatërruan kompanitë gjigante, njerëzit mbetën pa punë, përballë kolektivitetit, vlerë u bë individualiteti, veçim nga të tjerët”, shprehet Markoviq.
Ajo përkujton se fillimi i dekadës së parë të këtij shekulli u shënua nga konflikti i armatosur ndëretnik, i cili mori forma të ndryshme ndër vite. Sipas saj, këto janë gjithashtu elemente kryesore për shkak të cilave ka ndodhur ndryshimi i qëndrimeve dhe vlerave te fëmijët, si dhe ndryshimi i modeleve të identifikimit.
Kush është model për fëmijët e sotëm?
Psikologu thekson se ndryshimi më i madh është mënyra se si fëmijët i perceptojnë artistët bashkëkohorë.
“Nëse më parë modelet e identifikimit ishin personazhe të shkencës, artit dhe kulturës, tani modelet e identifikimit janë starletat, si dhe ata që shkelin vlerat kolektive (ligjin, moralin) për përfitim personal”, shprehet Markoviq.
Fëmijët e sotëm në pubertet po dëgjojnë muzikë shumë më të ndryshme krahasuar me gjeneratat e mëparshme, ndërsa idhujt më të rinj u janë influencuesit në Instagram dhe të ashtuquajturat “jutjuberë”. E gjithë kjo për fëmijët e viteve të ’90-ta të shekullit të kaluar ishte nocion i panjohur. Në pyetjen se si ndikojnë këto ndryshime në zhvillimin e fëmijëve të sotëm, psikologu Markoviq thotë se përparimi teknologjik nuk është as i mirë dhe as i keq nëse prindërit janë të pranishëm në edukimin, kujdesin dhe dashurinë, përcjellë KOHA.
“Puberteti është një periudhë e zhvillimit ku formimi i identitetit zhvillohet duke provuar role të ndryshme shoqërore. Gjatë kësaj periudhe, formohet në mënyrë aktive një pasqyrë për veten që përfshin “selfin” fizik. Rrjetet sociale kanë potencialin të ndikojnë në pasqyrën për vetveten dhe kanë vështirësi të pranojnë “selfin” real dhe zhgënjimin nëse nuk arrihet “selfi” ideal. E gjithë kjo është absolutisht joreale, për shkak se arrihet përmes përdorimit të filtrave dhe mjeteve të ndryshme, shprehet ajo.
Marijana sqaron se ekziston nevoja për të inkurajuar pranimin e “selfit” real në jetesën “oflajn” që arrihet përmes prindërimit pozitiv, mbështetjes së bashkëmoshatarëve ( dhe jo dhunës ndaj bashkëmoshatarëve), stimulimit të përgjegjësisë shoqërore, promovimit të vlerave njerëzore në procesin arsimor dhe mediat.
Teknologjia është e papërfillshme nëse është i pranishëm kujdesi i prindërve
Prindërit sot kanë mjaft informacione dhe këshilla se si ta edukojnë më mirë fëmijën e tyre, si ta zhvillojnë vetëbesimin e tyre, por edhe t’i mësojnë ata se si të përdorin teknologjinë në mënyrë të mirëfilltë. Paralelisht me këtë, sot ka një numër gjithnjë e më të madh të mundësive dhe mënyrave për të kaluar kohën me fëmijën tuaj. Por, shqetësues është fakti që ne shpesh hasim prindër që mezi arrijnë të organizojnë aktivitetet familjare për shkak të orareve të mbingarkuara dhe mbingarkimit me përgjegjësitë e tyre private dhe të punës dhe shpesh mezi arrijnë t’i organizojnë të gjitha aktivitetet e familjes.
Megjithatë, prindërit bashkëkohorë për shkak të informacioneve tepër të mëdha humben në labirintin e masave edukative dhe nuk e dinë se cila është mënyra më e mirë për edukimin e fëmijëve.
Markoviq bën të ditur se ekzistojnë stile të ndryshme të prindërimit – që lëshon pe, indiferent, autoritare dhe autoritativ. Sipas psikologut, autoriteti është stili më i preferuar. Por, pavarësisht dallimit në stile, Marijana thekson se mund të vërehet një tendencë te prindërit të përpiqen fëmijët e tyre të jenë më të mirët, më të mirë se të tjerët.
“Kjo qasje nuk mbështetet në monitorimin e mundësive dhe nevojave të fëmijëve, por në krahasimin e tyre me të tjerët. Kjo çon në privimin e fëmijërisë, fëmijët humbasin kohën e lirë që është e nevojshme për rritje dhe zhvillim, dërgohen në aktivitete të ndryshme dhe kjo bëhet vlerë. Në një mjedis të këtillë konkurrues, fëmijët sfidohen të mbajnë marrëdhënie pozitive me bashkëmoshatarët.
Sipas të dhënave të psikologut, gjithnjë e më shumë prindër mungojnë nga shtëpia, s’ka orar pune prej 7-15.00. Kjo është arsyeja pse, sipas Marijanës, fëmijët kanë mbetur që vetë të përballen me krizat e zhvillimit, duke gjetur reflektimin e tyre në pjekurinë emocionale të fëmijëve.
” Për shkak të mungesës gjithnjë e më të madhe të prindërve, fëmijët janë të ekspozuar ndaj përmbajtjeve, të cilat si rezultat i karakteristikave zhvillimore, nuk janë në gjendje t’i kuptojnë dhe zotërojnë. Kjo normalisht rezulton me stres te fëmijët, e në disa situata edhe traumë afatgjate. Nga kjo rrjedh se vetë përparimi teknologjik si i tillë, nuk është as i mirë dhe as i keq, nëse prindërit janë të pranishëm çdo ditë në edukimin, kujdesin dhe dashurinë. Vetëm me kujdesin e përditshëm të siguruar nga prindërit që angazhohen të orientojnë fëmijën në rrugën e duhur, teknologjia nuk do të ketë efekte të dëmshme për fëmijët”, sqaron Markoviq. (koha.mk)
