Shpikësi i saj ishte një Kont anglez
Ka nga ata që e hanë vetëm me vezë, por edhe nga ata që e duan “me ton dhe domate”, por të paktën një herë, nuk ka mbetur asnjë që të mos e provojë se çfarë është një sanduiç.
Historia e rostos së famshme, e cila sot përfshin një kuptim të gjerë të mishit të peshkut-perimeve në mes të dy copave bukë, më mirë nëse lyhet edhe me majonezë, vjen nga larg. Shpikësi, siç thuhet, ishte John Montagu, IV Kont i Sandwich-it, i lindur thuajse 300 vjet më parë në 3 nëntor 1718 në qytetin homonim të Kent-it, në Britaninë e Madhe.
Admiral dhe diplomat, pasi studioi në Kolegjin Eton dhe në Trinity College, Kembrixh, ai ishte në Shtëpinë e Lordëve. Gjatë karrierës së tij ai dyshohej gjithashtu për korrupsion dhe moralin e tij privat të quajtur skandal.
Ai në fakt kishte shumë të dashura dhe në martesën e dytë u martua me një këngëtare të operës, Martha Ray, e cila u vra nga një maniak në vitin 1779. Midis jetës publike dhe jetës private, pra Lord Sandwich ishte sigurisht një njeri shumë i zënë, ndaj për këtë duket se për t’u ushqyer, pa lënë tryezën e tij ose duke ndërprerë lojërat e tij të kartave dhe golfit, ai shpiku sanduiçin që ka marrë emrin prej nga vjen.
Por kthimi i sanduiçit në italisht, në një kuptim të mirëfilltë ishte me sa duket meritë e Gabriele D’Annunzio. Poeti, i cili shpesh e shpaloste talentin e tij në shërbim të reklamave – emri i tij i La Rinascente, dell’Amaro Montenegro, të biskotave Saiwa – e mendonte sanduiçin si ‘ndërmjetës’, një moment përgjysmë, një rrugë e mesme midis mëngjesit dhe drekës për të ngrënë diçka.
Atësia e sanduiçit të parë italian i atribuohet një kafeneje të famshme dhe të lashtë në Piazza Castello në Torino. Kafe ‘Mulassano’, në vitin 1925 filloi t’i shërbejë klientëve të saj një version italian të “tea sandwich” anglez, pak më e madhe, më trekëndëshe dhe të bërë nga dy feta rosto e mbushur dhe pa kore.
Edhe sot sanduiçet e këtij vendi janë të famshëm për origjinalitetin e mbushjeve, në mbi 30 variacione. Në vitet e fundit, një duzinë apo më shumë, së bashku me sanduiçet tradicionale të mbushura e të pasura me rosto të holla, janë ato të shpikura nga Stefano Callegari në Testaccio (markë e regjistruar): një kryqëzim mes picës dhe sanduiçit, e ngrohtë dhe e gatuar për ushqim të shpejtë në rrugë. Suksesi i siguruar: gjashtë dyqane në Romë, pastaj Firence, Milano dhe tani edhe në Nju Jork. (G.Shqip)
