KARAKTERISTIKA PËR LIQENIN E OHRIT

EKOLOGJI

Shkruar nga dr. prof. M. Musai.

• Studimet e para 1890: Schmidt, Novack, Kossmat, Cvijiq, Berg, Sinisha Stankoviq, Haxhixhqe, Meshtrov, Toçkov, Ocevski, etj,
• Lartësia mbidetare e liqeit të Ohrit është 964, +1m = 965 m, bëhet përmbytja liqenore, për Strugë, Ohër, Pogradec, etj.
• Dikur liqenii Ohrit ka pasur lartësi mbi detare prej 1229; për 265 m, lartësia ka qen më e madhe prej të sotmes.
• Vjetërsia 4 milion vjet sipas Jovan Cvijiqit,
• Sipas matjeve të reja Gjermae dhe Zvicerane; 7 – 12 milion vjet i vjetër
• Gjatësia e liqeit është 30,35 km,
• Gjërësia 14,5 km
• Sipërfaqja 348 km2
• Maqedonia ka 229,9 km2
• 50 miliard m3 ujë
• Gjatësia bregore 87,5 km
• Gjatësi bregore 50,4 km
• Thellësia 286 m
• Temperatura ujit në thellësi 5.9 C0
• Temperatura nësipërfaqe 10,22 C0
• Mbi 80 burime e furnizojn me ujë,
• Sasia ujore verës e Drinit të Zi është 16 m3 /sec.
• Dimrit ka deri në 45 m3/sec, ujë
• Në raste përmbytje deri më 76 m3/sec, ujë
• Burime:Burimet e Biljanës, në Shën Naum, Drilon në Pogradec, Çoravës, Dajlani, Vellgozhdës, Sateska dhe burime në formë të vorbulave, që derdhen brenda në liqe.
Furnizimi kryesor me ujë prej liqenit të Prespës – prej malit të Pelisterit, derdhet përmes malit të Galiçicës në liqe të Ohrit,

 LIQENI I PRESPËS:

• Lartësia mbi detare 853 m
• Për 160 m më ilartër se liqeni i Ohrit

 NDARJA NË TRI ZONA:

• Litorale – 0 deri 20 m thellësi
• Sublitorale – 20 – 70 m thellësi
• Thellësisë – 70 – 286 m thellësi

 Bimësia:
• Talla, pirra, Shavar, sitka, shallak, këputje, zambaku i bardh, lëkoni i verdh, Valerian, etj, të gjitha janë bimë barishtore,

• Drurore: shelgje, verri, plepa, therra, akacie, shtog, kulumbri, etj.
• Masivi bimor në zonën litorale prej 0 – 2 m thellësi,

• Në këtë masivi bimor gjenden: krymba të shtypur, skrraja unnazore,shushujza, gaforre, kërmi, insekte ujore, pirgula, dyflegrore dhe fito florë dhe zooplangton një qelizor.

• Peshq të vegjël të gjitha llojeve: krap, skobal, klen, troftë, cirun, mbrena, pis, ngjala. Bretkoca, gjarpri uji, breshka uji, sungjerin karakteristik të liqenit të Ohrit., i gjejm me shumicë në z. litorale,

• Shpez të ndryshme sezonale dhe banor të përhershëm.

• Në buzëbreg ka edhe algë të lloit potamogeton,

• Tallat bajn amortizimin e dallgëve,

• Mbrojtjen e peshqve të vegjël,

• Vendet me talla apo tallam janë të caktuara, me rregulla liqenore, as nuk rriten dhe nuk zhduken, por i zhdukin njerëzit profiter,

• Vorbulat vende burimore ujore brenda në liqe, për shumimin e troftës dhe peshqve tjer,

Fam: CYPRINIDAE – SALMO – TROFTË

Prej izolimit gjeografik prej një lloi janë krijuar 4 lloje.

• Trofta: Salmo letnica ochridana
– Salmo letnica typicus – korani i Ohrit
– Salmo letnica balcanicus – korani Strugës
– Salmo letnica aestivalis – korani Pogradecit,
– Salmo truta fluviatilis – trofta lumit

– Salmo thymus ochridanus – belushka

FAMILJA CYPRINIDAE – PESHQ TË DRYSHËM

1. Rutilus rubilio ochridanus (Karaman) – Grunëci;
2. Pachychilon pictus ( Heck. Et Kner) – Morani;
3. Phoxinellus minutus (Karaman) – Grunecëza;
4. Leuciscus cephalus albus (Bonap) – Kleni;
5. Phoxinus phoxinus (L.) – Pijori;
6. Scardinus erythrophtalmus scardafa. N. Ochridanus (Vlad. Et. Petit) – Pisi;
7. Chondrostoma nasus ochridanum (Karaman) – Skobali;
8. Gobio gobio ochridanus (Karaman) – Mbrenëza;
9. Barbus meridionalis petenyi Heck – Mbrena;
10. Alburnus albidus alborella (Filippi) – Cironi;
11. Alburnoides bipunctatus ochridanus (Karaman) – Ranushi;
12. Cyprinus carpio (L.) – Krapi;
13. Carassius Linanaeus – Krapi kinez;
14. Nemachlius barbatulus sturanyi (Steind) – Barbatulusi;
15. Cobitis taenia meridionalis (Karaman) – Ngjalëza;

FAMILJA: Anguillidae:
16. Anguilla anguilla L. – ngjalë

OCHRIDO SPONGIA- SUNGJERËT E LIQEIT:
1. Ochrido spongia rotunda Arndt,
2. Spongilla stankoviçi, etj.

KRYMBAT UJORË;
GAFORRE TË THJESHTA; Dafnia pulex, Gamariuset etj;
GAFORRE TË PËRSOSURA; Astacus;
KËRMIJËT;
BRASHIATA DHE PROZOBRASHIATA,
PYRGULA;
HIRUDINAEA – SHUSHUJZAT;
KRYMBAT E SHTYPUR PLANARIA – Fonticola ochridana etj;
BOTË E GJALLË E CILA BËN JETË BENTALE – SESILE E PËRFORCUAR PËR SUBSTRATI:
Cymbella, Gomphonema, Synedra, Vorticella, etj;
ZONA E ERRËSIRËS:
Kjo zonë është e errët, ka shtresa të mëdha lymi dhe nuk ka kushte për jetë shumë aktive. Fillimisht mungon drita, mandej në fund të liqenit ka një presion prej 28 atmosfera. Këto kushte pengojnë në zhvillimin normal të jetës pa pengesa.

• Organizma të vjetër primitiv, janë banor të parë të liqenit, më shumë, janë organizma një dhe shumë qelizor:
– Dallojmë:
– disa lloje të krymbave,
– algave, etj.
– prej algave dallojmë algën Microcoleus ferrugineus,
– pirgulat,
– pleshtat e ujit,
– gaforret e thjeshta, dafniet, etj.

• Fundi i Liqenit të Ohrit përshkak të kushteve të rënda studijuese, kërkon pregaditje teknike shumë të përsosur, prandaj ka ngel e pastudijuar.

• Në sipërfaqe të liqenit, ka bimësi masive, algë një qelizore fitoplangton, zooplangton, insekte të ndryshme, shpezë banor të përhershëm dhe sezonalë;

BIMËSIA

• Në zonën litorale prej bimëve në mënyrë masive hasim – Phragmites tallat, sitkat – Scirpus lacustris, bimë drurore masive, shkurre dhe bimë ujore.

BIMËT UJORE – ALGËT

• Myriophillum spicatum,
• Ceratophyllum demersum,
• Potamogeton perfoliatus,
• Hydrocharis,
• Najas major,
• Valisneria spiralis,
• Zannichellia palustris,

– Nymphaea – Nuphar lutea, – Kalishtë – Llapushniku verdhë apo Lëkoni i verdhë, kjo bimë ka gjethe të rrumbullakta masive, dikur e banonte Liqenin e Ohrit, gjithë andej rreth e përqarkë, por tash ka ngel vetëm në fshatin Kalishtë të Strugës.

FAKTORI NEGATIV ANTROPOGJEN
– Faktori që ndikoi në zhdukjen e botës bimore dhe asaj shtazore, është padyshim faktori njeri, duke bërë ndotje, duke djeg dhe duke ndërtuar pa kritere.

FITOPLANKTONI:

• Cyanophyta,
• Chrysophyta,
a).Chrysomonadinae,
b).Heterococcales,
c).Diatomeae,
• Pyrrhophyta;
• Chlorophyta etj;

ZOOPLANKTONI:

• Copepoda;
• Cladocera etj.

VETIT KIMKO-FIZIKE TË UJIT TË LIQENIT TË OHRIT

• Uji i Liqenit të Ohrit është oligotrof, kurse vet uji është i pastër dhe ka një tejdukshmëri deri në 21.5 m. thellësi;
• Sipërfaqja e liqenit me temperatur konstante 10.22 C0, – nuk ka ngri asnjëherë gjat muajve të dimrave tëashpër;
• Temperatura e mbrendshme e ujit në thellësi 5.9 C0, e pandryshueshme prej ndikimeve të temperaturave të jashtme,
• The llësia 286 m, por ajo gjithëmon përtrihet dhe nuk ka plakje,
• Uji i liqenit është oligotrof,
• Ndotja masive përmes Sateskës – pas do kohësh mund të bëhet një moçal liqeni i Ohrit si liqeni Boden see në Zvicër,
• Mbrojtja prej UNESKOS – është duke dështuar,
• Vazhdimisht liqeni përjeton dridhje dhe është nën ndikimin e termeteve, ka lëvizje tektonike të diktueshme dhe jo të diktueshme për faktorin njeri,
• Rezervuat ujor për Europën dhe Ballkanin për të ardhmen,
• Bukuria natyrore konkuroi dhe zuri vendin e 60 në Botë,
• Mjekues për shumë sëmundje të zemrës dhe sistemit nervor,
• Gjithë bota e gjallë bimore dhe ajo shtazore paraqet një fosil të gjallë sipas Sinisha Stankoviqit
• Peshkimi me dhunë dhe pa kritere, si dhe mos mbushja e bazenit, ka boshatis fondin e peshkimit,
• Me liqenin nuk janë në shfrytëzim njerëz profesional që e duan Natyrën dhe kan kulturë ekologjike,
• Instituti Hidrobiologjik në Ohër duhet, të vendosi për të gjitha vlerat si resurs natyror,
• Bashkëpunimi midis dy shteteve R.së Maqedonisë dhe i Shqipërisë, përmes Ministrive përkatëse të jen në fujnkcion profesional dhe mbrojtje,
• Të dënohen, ndotësit ,
• Vjedhësit e peshqve,
• Pirromanët që ndezin zjarre,
• Ti kthehet gjendja e mëparshme liqenit,
• Të prishen objektet turistike buzëliqenit, ashtu si i prishën në Shqipëri, duke ua kompezuar,
• Të funkcionoj bashkëpunimi me UNESKON
• Për çdo vit të rritet fondi i peshqve dhe ngjalës,
• Të dalohen me ligj, përdorimi i sapuneve joekologjik,
• Të ndalohen përdorimi i qeseve prej plastmase për tri qytetet,
• Të ndërprehet rrjedhja e Sateskës,
• Hotele motel dhe ato fshatra që nuk janë të kyçura në sistem me kolektorin të kyçen,
• Të kontrollohet prej inspektorëve Republikan dhe Komunal funkcioni apo mosfunkcioni i stacioneve për pastrimin e ujërave në Llozhan dhe Pogradec,
• Të stimulohen shoqatat ambientaliste apo ekologjike,
• Të mbahen orë prej biologjisë për dashurin ndaj natyrës dhe resurseve të saja,
• Të mos vidhen dhe të mos keqpërdoren fondet prej Ministris Ekologjike, për mirëmbajtjen dhe kultivimin e edukatës ekologjike,
• Të ket emisone kulturore dhe zbavitëse dashuri për liqenin dhe Natyrën dhe botën e gjallë, midis qyteteve Ohër Pogradec dhe Strugë,
• Të mos dëmtohet bota bimore dhe të mos prehen sipas qefeve dhe tekeve drurët,
• Tokat buzëbregut liqenor askush nuk ka të drejt ti menaxhoj për objekte industriale dhe si pika turistike,
• Liqeni i Ohrit dhe liqejt tjerë nuk janë prona private për biznes dhe zhdukjen e bukurisël dhe botës së gjallë,
• Jemi në shek. 21 duhet në mënyrë intelektuale dhe me dashuri, të kultivojmë natyrë sa më të bukur dhe të paprekshme për brezin e ri,
• Në fillim të vetëdijes njeriu frigohej prej Natyres dhe ligjeve të saja, prandaj njeriu ishte mi kujdesshëm dhe i zbatonte ligjet e Natyrës,
• Kurse tani Natyra i frigohet iteresit shfrytëzues të jeriur, për vlera kapitale, ngase njeriu është vrasës pa konkurec,

NDOTJA E LIQENIT TË OHRIT PREJ
FAKTORI ANTROPOGJEN

• NDOTJA URBANE:
 OHRI,
 STRUGA,
 POGRADECI,

NDOTJE RURALE:
 FSHATRAT TË NDËRTUARA BUZËBREGUT LIQENOR,

NDOTJE KIMIKE,FIZIKE:
• NTIRATE,
• NITRITE,
• FOSFATE,
. FOSFITE
• PESTICIDE,
• UJËRA TË KONTAMINUAR PREJ NDOTJEVE,
• METALE TË RËNDA:
– PËRSHKAK TË DEPONIMIT TË MINERAVE PA KUJDES, BUZËBREGUT LIQENOR NË POGRADEC, TË CILAT PËRMBAJNË:
– ZN; Cu, Cd, etj;
• NDËRTIME PA LEJE TË OBJEKTEVE ME VEPRIMTARI TË NDRYSHME TË CILAT BËJNË NDOTJE, SIDOMOS TASH NË PJESËN E BREGUT LIQENOR NË MAQEDONI;
• NDALIMI I PËRDORIMIT TË GROPAVE SEPTIKE – RRETH BUZËBREGUT LIQENOR,
• NDALIMI I NDËRTIMIT TË OBJEKTEVE TURISTIKE, PA LEJE DHE PA KONTROLL;
• NDOTJE PËRMES UJËRAVE TË NDOTURA TË PAPËRPUNUARA KOMUNALE, MOSKYÇJA E TYRE NË SISTEMIN E KOLEKTORIT;
• NDOTJE RURALE PËRMES DERDHJES SË LUMEJVE, TË CILËT SJELLIN NDOTJE PREJ SHPËRLARJEVE SIPËRFAQËSORE TË TOKËS, POASHTU EDHE STRUKTURA TJERA NDOTËSE:
– PLASTIKA, GOMA VETURASH, KAFSH TË COFTA, HEDHURINA SHTËPIJAKE, TEKSTILE, PLASTIKA, MBETURINA USHQIMI, LETËR DHE ÇKA JO,
• LUMII GRASHNICËS NË HYRJE TË OHRIT BASHKOHET ME LUMIN E VELLGOZHDËS, BASHK TË DY LUMEJT BËJN NDOTJE TË LIQENIT,
• NGA SHQIPËRIA LUMI I ÇORAVËS POASHTU SJELLËN NDOTJE PA MASË;
• TË GJITHË LUMEJT SJELLIN NDOTJE NË LIQE:
– FUNGICIDE,
– HERBICIDE,
– INSEKTICIDE,
– UJËRA TË DRENAZHUAR,
– UJËRA TË PAPËRPUNUARA KOMUNALE, etj;
– TË MEREN MASA EDHE PËR FSHATRAT BZËBREGUT LIQENOR TË PRESPËS, NGASE NDOTJA KIMIKE E UJIT TË LIQEIT TË PRESPËS NDIKON NË UJIN E LIQENIT TË OHRIT,
• LËVIZJA E TEPËRT E ANIJEVE DHE MOTOSKAFËVE,
• AEROPORTI POASHTU BËN NDOTJE ME KEROZIN,
• KAPACITETI I VOGËL PËR PËRPUNIMIN E UJËRAVE TË PAPËRPUNUARA NË SPUNK – LLOZHAN, 580 LIT, NË MINUTË, TË ZMADHOHET DERI NË 2 M3/SEC.
• PRAIMI I UJËRAVE ATMOSFERIK, NË LLOZHAN BASHK ME UJËRAT KOMUNALE TË PAPËRPUNUATA TË PËRFSHIHEN PA PENGESË,
• PARAQITJA E NEVOJËS PËR RICIKLIMIN E HEDHURINAVE;
– LARGIMIN E DEPONIS SË EGËR NË STRUGË,
• VËNJA NË FUNKCION E LIGJIT- TË DENOHEN PERSONAT E PANDËRGJEGJSHËM DHE NDËRMARJET PUBLIKE, TË CILAT BËJNË NDOTJE;
• INSPEKTORËT TË VEHEN NË MBROJTJE TË MIEDISIT JETËSOR;
• MINISTRIA PËR EKOLOGJI DHE MINISTRIA E ARSIMIT TË ORGANIZOJNË PROGRAME EDUKATIVE MËSIMOR NË SHKOLLA;
• TË EMITOHEN EMISIONE EDUKATIVE EKOLOGJIKE NË RADIO DHE TË GJITHA RTV – LOKALE DHE ATO SHTETËRORE;
• LIQENI I OHRIT ËSHTË PASURIA, BUKURIA DHURATA QË NA I KA FAL NATYRA, PRANDAJ DUHET TA KULTIVOJMË, MBROJMË DHE SHIJOJMË SE ËSHTË PASURI E PAZËVËNDËSUESHME NATYRALE, PËR GJITHË NJERZIMIN;