Një kilogram bukë ose litar për tu varur

Nga Agim JONUZ

Hasani është një emër imagjinar. Hasani është secili i treti në shtet. Konkretisht ky është rrëfimi i një mikut tim që nuk dua ta përmend. Kuptohet. Secili ka krenarinë e vet, pra kushdo qoftë. Historia e tij është historia e një qytetari mesatar të Maqedonisë. Çdo i dyti në Maqedoni është Hasan në mënyrën e tij. Hasani më tregon.

Ngrihem në mëngjes dhe bëj kafenë se ajo e imja është ende në gjumë. Dje u kthye vonë nga puna, por shpesh i ndodh diçka që me vonesë të kthehet, më duhet të hetoj se çfarë është puna. Përveç asaj, ajo çdo ditë vishet ndryshe. Por, le të mos bëj filma në kokën time pa nevojë. Nëse më tradhton, jo se mund të ndryshoj diçka. Vendosa kafenë, ndërsa letrat e përmbaruesit në tavolinë. Një Zot e di ku janë ato letra kundërvajtjeve në trafik. Nuk kam paguar asgjë. Do të më çojnë në burg një mëngjes për para të vogla për disa ditë. Të paktën do të më zërë gjumi, kështu ngushëllohem vetë. Unë as që dua t’i shoh ato nga përmbaruesi, sepse stomaku më fillon të punojë menjëherë dhe më ngritët shtypja, dhe jo se mund të ndryshoj diçka. Gjithsesi, nuk jam gjithë ditën në shtëpi dhe nëse vijnë nuk do të më gjejnë, por nuk mund të fshihem përgjithmonë. U bëra si një mi i fshehur në vrima. Ndez cigaren time të pestë këtë mëngjes, ende pa i hapur sytë. Më dridhen duart. Është shumë herët për Diazepam, por unë do të pi një.

I shoh fëmijët duke fjetur në dhomën tjetër. Engjëj, duhet t’i zgjoj, për të shkuar në shkollë. Më duhet t’u jap para që të kenë në xhep për një sandviç apo diçka tjetër. Të voglit duhej t’i blija atletet që muajin e kaluar, uh! Kontrolloj në xhep, në të kredit kartelë të bllokuar dhe vetëm katërqind denarë. Kemi nevojë për bukë, qumësht dhe vetëm Zoti e di se çfarë do të bëjmë për drekë. Nuk ka para, asaj times e gjithë rroga i shkon në kredi. Shikoj fëmijët dhe qaj. Ku të marr hua, gjithsesi jam borxhli deri në fyt. Çfarë të bëj me katërqind denarë. A t’u jap fëmijëve nga njëqind, të blej bukë e qumësht, të shkoj në punë, edhe unë kem shpirt, të paktën të blej cigare. Vetëm një mendim më kalon në kokë. I bëj vetes një pyetje budallaqe, por pyetja më del vetëm nga fyti. Të blej një kilogram bukë, apo një litar për tu varur. Edhe ashtu të q… jetën e këtillë. Ndez një cigare tjetër dhe më rrjedhin lot në sy. Çfarë i kam bërë keq Zotit. Që kur di për veten time, përpiqem të jem siç duhet i zellshëm, të jem mikpritës, të jem një bashkëshort, baba i mirë, por kaq është! Nuk më shkon politika, aq më pak vjedhjet dhe manipulimet. Me ndershmëri, me Zotin aq. Nëse bie dhe sëmurem, para nuk kam as për ilaçe, as për mjek. Më mirë të vdes. Të paktën në kohë. Nëse asgjë tjetër nuk shoh mjerim. Kush do të më shohë? Me çfarë parash? Çfarë faji kanë fëmijët e mi? Si t’u jap gjithçka që kanë nevojë me këtë rrogë. Çfarë të bëj me këta katërqind denarë të mallkuar në xhep? A do të më arrijnë të paktën për një litar të bukur. Bukë, ose një litar për tu varur. Ndez një cigare tjetër. Kam vështirësi në frymëmarrje. Do të dal, do të shkoj në punë dhe nuk do t’i lë asgjë askujt. Madje as fëmijëve. Do tu them se kam harruar. Uh, sa shumë dhemb. Ngrihem nga karrigia dhe pi një raki dopio herët në mëngjes. Për të mi qetësuar duart e mia që më dridhen dhe për të më dhënë pak forcë. Kam përshtypjen se do të rrëzohem dhe nuk do të ngrihem më. Ndërsa dita para meje, duhet të punoj. Çfarë duhet bërë.

Hasani është një qytetar mesatar i Maqedonisë që punon në administratë dhe jeton me rrogë. Në një kohë që nuk dihet se çfarë sjell e nesërmja, ai ruan dhe ushqen familjen. Shkollon fëmijët. Ruan shtëpinë/banesën. Nuk punon asnjë punë shtesë. Nuk ka çka të punojë, por nuk ka edhe asnjë zanat. Njeri i ndershëm, qytetar besnik që respekton kushtetutën dhe ligjet. Mirëpo, ka një problem serioz. Ai duhet të funksionojë si bashkëshort, baba, punëtor dhe gjithçka që pritet prej tij. Pyetja është se si! I paralizuar nga disa anë, ai e gjen veten në një gjendje dëshpërimi, i paaftë për të ndryshuar asgjë. Gjithçka që i ka mbetur është ose shishja ose arma për të vrarë veten. Nëse kemi parasysh se shumica e gjërave në jetën e përditshme lidhen me paratë, le të analizojmë se si një person mund dhe nëse mund të qëndrojë fare normal. Të kuptohemi, një shtet është i fortë aq sa është i ngopur dhe i kënaqur qytetari i tij. Maqedonia po përballet me një popull të dëshpëruar në shumë nivele. Për të mos thënë në të gjitha. Kur një vend ka një popull që në mëngjes mendon nëse duhet të blejë bukë me paratë në xhep apo të blejë një litar për t’u varur, situata nuk është më kritike, por ka marrë fund. Në një vend, imazhi i njerëzve nuk është njëzet për qind e atyre që janë të ngopur dhe të akomoduar. Pak nga ata njëzet për qind janë punëtorë të klasës së mesme që jetojnë me paga, ose planifikojnë një jetë me të ardhura mujore. Një vend shihet nga shumica e njerëzve dhe po të marrim parasysh Maqedoninë është sjellë në një situatë ku e vetmja gjë që i intereson është mbijetesa e zhveshur. Për të shteti është armik. Ajo nuk mendon për të. Sado e orientuar demokratikisht të jetë për të bërë prosperitet, në mënyrën më humbëse, ajo vetëm e zhyt popullin në të gjitha sferat e tij të jetës.

Një shtet jo i shëndetshëm prodhon njerëz të pashëndetshëm. Njerëzit e pashëndetshëm hyjnë në martesa të pashëndetshme. Martesat e pashëndetshme krijojnë breza të rinj jo të shëndetshëm. Brezat e rinj jo të shëndetshëm prodhojnë një të tashme të pashëndetshme dhe nuk bëhet fjalë për një të ardhme. Zinxhiri i asaj që është gjithçka vetëm jo normale është një paradoks me të cilin po përballet Maqedonia për një kohë të gjatë. Si asnjëherë më parë, jemi dëshmitarë të rritjes së alkoolizmit, narkomanisë, prostitucionit dhe rrjedhimisht të krimit në të gjitha format e tij. Nuk ka si të jetohet normalisht në këtë vend nëse populli në tërësi udhëhiqet nga respektimi i rendit. Ai do të vdesë për bukë nëse pret që kubat të vendosen sipas parimit të rregullave shtetërore. Populli u bë ekspert në improvizimin e jetës. Sllogani “Gjindu dhe jeto” është bërë rregulli i vetëm i mundshëm. Por sa kohë mund të jesh i gjindshëm? Nuk mundesh përgjithmonë. Pra, kushdo që të jetë, në një moment të caktuar, përballet me derën e hapur të krimit dhe shkeljen e të gjitha normave morale, që do të thotë të jesh i ndershëm, të jesh i drejtë dhe të kesh një ndërgjegje të qetë para teje, Zotit dhe ligjeve. Nuk ka asnjë person që nuk e ka kaluar vijën e kuqe midis asaj që lejohet dhe asaj që nuk lejohet kur bëhet fjalë për ligjet. Nuk është aq e frikshme kur shkelen normat e shkruara juridike, në fund të fundit për atë janë edhe masat ndëshkuese, por është e frikshme që në përpjekjen e tyre të përditshme për të funksionuar kanë filluar të shkelen të gjitha format morale të korrektësisë.

Dhe kështu arritëm në një paradoks. Ky quhet një rreth vicioz i mbyllur. Nëse alkoolizmi, narkomania, prostitucioni dhe krimi erdhën në një farë rilindje, atëherë lidhja mes qytetarit dhe shtetit erdhi në një ekuacion matematikor! Nëse qytetari është ashtu siç është, ai instalon qeverinë, a do të thotë se shteti me përbërjen e tij në establishment është bartës i gjithë këtyre devijimeve? Po! Tani kush e shëron kë nga alkoolizmi, prostitucioni dhe krimi? Qytetari duhet te rregulloje shtetin apo ai popullin. Nëse substrati i bartësve të establishmentit politik vjen nga masat e gjera të popullit, a do të thotë kjo se të gjitha këto devijime që përmendëm janë depërtuar thellë në të gjitha nivelet e mundshme?! Po! As Shën Pjetri dhe as Hazret Mustafa nuk e rregullon situatën.

Le të kthehemi te Hasani nga fillimi i kolumnës dhe të pyesim se si ndihet. Çfarë besnikërie kërkon ti nga Hasani të ketë ndaj shtetit që e zhgënjeu totalisht. Nëse Hasani mendon nëse duhet të blejë një kilogram bukë në mëngjes apo të blejë një litar për t’u varur, si mund të shikojmë mesataren e qytetarëve në Maqedoni të cilët duhet të besojnë se një ditë të gjitha këto gjëra do të përmirësohen dhe gjithçka do të bëhet mirë? Shpesh pyesim veten nëse do të gjendet një opsion që do ta zbehë këtë cirk politik që nuk na gënjen çdo ditë me datën e negociatave ndërkohë që populli në mënyrë figurative qëndron në radhë në pritje për të blerë një litar për tu varur. Por hamendja ime është se do të ndodhë vetvetiu një fenomen që do të ndodhë si pasojë e shpërthimit social që na del përpara. Ju pëlqen apo jo, e gjithë kjo duhet të marrë fund. Një ditë, me këtë ritëm, njerëzit do të fillojnë të kafshojnë njëri-tjetrin si qen nga uria, nga tërbimi. Bomba sociale na është para hundës dhe pyetja e ditës është vetëm se kur do të shpërthejë. Dhe atëherë, për ne do të jetë më pak e rëndësishme nëse dhe kur do të kemi një datë për negociata me Bashkimin Evropian dhe nëse Goce Dellçev ka mbajtur mësim në bullgarisht. Populli i uritur do ta shesë Goce Dellçevin për “pesë lekë”, shqiptarët do ta kuptojnë patjetër që “flamuri nuk hahet” dhe pastaj të gjithë do të gjejmë veten në rrugë duke pyetur se çka na ka ndodhur. A, unë do t’ju tregoj se çfarë ndodhi me ne. Na ndodhi që nuk kemi tru, na ndodhi mjerimi që mbartim, na ndodhi mjerimi i shpirtit të zhdukur në korridoret e historisë, i cili me relativitetin e tij vetëm na krijoi probleme dhe ne e kemi kapur atë sikur të jetojmë në të kaluarën dhe jo në të ardhmen. Na ndodhi vetvetja, që përballë pasqyrës së realitetit u përballëm me faktin se nuk jemi për shtet. Për ne vetëm një çizme dhe një shkop më i trashë! Por a është tepër vonë edhe për këtë!

OOOOO XHEMAAT! Thonë se është më mirë të jesh në depresion sesa në një gropë septike! Mirëpo, është edhe më e frikshme nëse bie në një gropë septike i dëshpëruar. Atëherë do të përballeni me atë thënien popullore “koka në boshllëk e shkopi në byth”! Dhe nuk dini a të nxirrni kokën nga gropa apo shkopin nga bytha fillimisht! Mbaje shkopin në bythë, por të paktën hiqe kokën nga gropa. Dhe mendoni, nëse keni të paktën një gram tru! Dhe unë e di që ju nuk keni një të tillë, kështu që “hajt sikter në shtëpi “! Kaq muhabet për aq para!

(Autori është kolumnist i rregullt i gazetës KOHA)