Agim Vinca
Qani Mehmedit (1953-2017), në vend të In memoriam-it.
Qani Mehmedin, si e shkruante ai, tashmë i ndjeri Qani, mbiemrin e tij, me “d” e jo me “t”, e kam njohur në fillim të viteve ’70, kur unë fillova punën si asistent në Fakultetin Filozofik të Universitetit të Prishtinës, kurse ai studionte gazetarinë në Fakultetin Juridik e, krahas gazetarisë, edhe letërsinë në fakultetin ku unë isha pedagog.
Djaloshi nga Dragomishti i Vogël i Kërçovës, që shkollën e mesme e kishte kryer në Tetovë, kurse gjatë pushimeve të verës shkonte për të punuar në Gjermani, binte në sy me trupin e bëshëm dhe, pak a shumë, edhe me veshjen dhe sjelljen e tij. Mbante një xhaketë kadife somot, që ishin në modë në atë kohë dhe pinte cigare “Kent”, nga më të shtrenjtat e kohës. Prej atëherë i mbeti nofka “Buxhë”, me të cilën do ta thërrasin ndër vite shokët dhe miqtë e tij të shumtë. Por nuk mungonin gojëkëqijtë që mu për këtë, nisën të flisnin për të si për një njeri të dyshimtë, gjë që s’ishte veçse një paragjykim. Kurdo që më jepej rasti nuk ngurroja ta luftoja këtë paragjykim, të cilin Qaniu do ta përgënjeshtrojë vetë më vonë me punën e tij.
Nga viti 1977, kur unë u vendosa në banesën tek jam edhe sot, në Ulpianë, banonim në të njëjtën ndërtesë dhe, madje, edhe në të njëjtën hyrje, prandaj filluam ta thërrisnim njëri-tjetrin “kojshi”, në trajtën në të cilën përdoret kjo fjalë në Kosovë.
Vitet rridhnin dhe ne do të ecnim secili në drejtimin e vet, në planin profesional, duke krijuar raporte miqësore relativisht të ngushta, pavarësisht nga fakti që kishim disa vjet dallim në moshë. Secili në mënyrën e vet ishim njerëz që i luftonim barrierat, komplekset, formalizmat.
Pas vitit 1981, kur në Kosovë do të aplikohej gjendja e jashtëzakonshme dhe ora policore, marrëdhëniet tona do të hyjnë në një fazë edhe më miqësore. Qaniu, atëherë ende beqar, banonte vetëm në banesën e familjes Krasniqi në katin përdhes dhe vetmia e bënte edhe më të tmerrshme gjendjen emocionale të njerëzve në atë kohë kur tanket qarkullonin rrugëve, kurse aeroplanat fluturonin mbi kulmet e shtëpive.
Duke e njohur natyrën e tij, tundimin për të dalë jashtë në ndeja me shokë, zbrisja poshtë dhe pasi soditnim bashkë për një çast mbrëmjen plot ankth që binte mbi qytet, hipnim tek unë, një kat më lart dhe fillonim bisedën me raki e meze deri në orët e vona të natës.
Me Qani Mehmedin mund të bisedoje për tema e probleme të shumta. Ai ishte i lindur për të hapur tema, për të shfaqur ide, për të nxitur debat. Kishte afinitet të veçantë për të vënë kontakt me njerëz, jo vetëm me moshatarë të tij, por edhe me përfaqësues të elitës intelektuale e politike të Kosovës pothuajse që nga ditët studentore. Arti i bisedës, të cilin e zotëronte mirë, ishte dhunti e tij. Do ta zotëronte shpejt, falë talentit që kishte, por edhe shoqërimit të vazhdueshëm me librin, edhe artin e të shkruarit, fillimisht te gazeta e studentëve “Bota e re”, që ishte një lloj avangarde e gazetarisë kosovare, pastaj në “Zërin e rinisë”, ku do do të formohej plotësisht si gazetar e redaktor, për të vazhduar në Radiotelevizionin Shqiptar, në gazetën “Lajm” dhe në Radiotelevizionin e Kosovës, ku edhe e mbylli karrierën e tij të gjatë dhe të pasur.
Qani Mehmedi, sikurse edhe kolegët e tij, u mor me gazetari në një kohë të vështirë, kur prej saj kërkohej që të ishte shërbëtore e politikës. I takonte grupit të atyre që përpiqeshin të manevronin brenda suazave të lejuara, duke mbështetur proceset pozitive në shoqëri dhe duke luftuar shkeljet dhe padrejtësitë. Duhet thënë se ajo gazetari, e periudhës para ’90-s, ka pasur kufizimet dhe mëkatet e veta, por përgjegjësia ndaj fjalës së shkruar dhe profesionalizmi s’i kanë munguar kurrë. Krejt ndryshe nga ç’ndodh sot në hapësirën mediale shqiptare dhe, madje, edhe në jetën tonë, ku gjithnjë e më pak ka kritere e standarde etiko-morale dhe profesionale.
Mbaj mend se ndër librat e tij të preferuar ishte libri i filozofit francez me origjinë nga Martinika, Franc Fanon, Të mallkuarit e botës (Les Damnes de la Terre, 1961), ndoshta për shkak të analogjisë me fatin tonë. Ky libër, që shoqërohej me një parathënie të gjatë të Sartrit të madh, fliste për kolonializmin dhe dekolonializimin e popujve të Afrikës, që autori i quante “të mallkuarit e botës”. Po ne shqiptarët e mbetur nën sovranitetin e shteteve fqinje ballkanike, a s’ishim “të mallkuarit e Evropës”? Në këtë frymë do të formohej gazetari Qani Mehmedi. Kjo vetëdije po krijohej në vitet ’70 në Kosovë, kur në lëvizjen ilegale politike, por edhe në jetën akademike, institucionale, po dilte një brez që do të luftonte kundër kolonializmit jugosllav.
Në vitet ’90, kur si pasojë e represionit serb në Kosovë ra terri informativ, Qaniu dhe shokët e tij nuk ndenjën duarkryq. Fillimisht do të angazhohej në emisionin e shkurtër të lajmeve të Radio-Zagrebit, pastaj në emisionin satelitor të Televizionit Shqiptar. Në Tiranë, sikurse edhe në Prishtinë e gjetkë, do të mbahet mend jo vetëm me tekstet e botuara në shtyp dhe paraqitjet në studio e ekran, por edhe me batutat, gjestet dhe ndodhitë e jashtëzakonshme në raport me njerëzit, përfshirë edhe eprorët, që i shkonin natyrës së tij prej babaxhani dhe noftkës së tij të hershme e të përhershme, “Buxhë”.
Qani Mehmedi mund të quhet lirisht shkollë e gazetarisë. Nëpër duart e tij do të kalojnë shumë të rinj që zgjodhën ta ushtrojnë këtë profesion të vështirë, përfshirë edhe tim nip, Shpend Vincën, të cilin e trajtoi si të ishte nip i tij.
Gazetarët kreativë, çfarë ishte ai, gjithmonë e kalojnë lehtë kufirin që ndan gazetarinë me publicistikën, herë-herë edhe me letërsinë. Edhe pse punoi një kohë të gjatë edhe në radio e televizion, gazetaria e shkruar ishte vokacioni i tij i vërtetë.
Në jetë dhe në shkrime ishte i gjallë, i drejtpërdrejtë, kritik, por edhe entuziast. Krijonte shpesh mite, por ndodhte që i rrënonte mitet e rreme, në krijimin e të cilave kishte kontribuar edhe vetë, veçanërisht në skenën politike, dje dhe sot.
Por dinte të zgjidhte edhe idhuj të vërtetë, prej të cilëve nuk hiqte dorë lehtë.
Në familje atë e karakterizonte kulti i babait, kurse në shoqëri i krijuesit dhe intelektualit që lufton për lirinë dhe të vërtetën, konform devizës: “Bëje ose vdis!”, çfarë ishin Adem Demaçi, Ukshin Hoti, Rexhep Qosja, Ejup Statovci, Ali Hadri, Gazmend Zajmi, Fehmi Agani e shumë të tjerë. Në librin e tij Gjurmëmëdhenjtë e Kosovës ai dialogoi me këta njerëz, që lanë gjurmë në jetën politike, shoqërore, letrare, shkencore dhe kulturore të Kosovës dhe të mbarë kombit.
Për Qani Mehmedin mund të flitet gjatë. Mund të bëhen vlerësime për të, të evokohen kujtime, të tregohen anekdota, po, po, edhe anekdota, sepse edhe ato janë pjesë e jetëshkrimit të tij, sikurse edhe të çdo njeriu publik, më në fund.
Mënyra si sillej e si vepronte, tregon se ai e jetoi jetën e vet në mënyrë të plotë e origjinale, duke qenë vetja e tij, Qani Mehmedi, “Buxha”, njeriu, që krahas penës e mikrofonit, dinte t’ia thoshte edhe gotës dhe këngës. “Vijnë pampurat…” ishte kënga më e dashur e tij, ndoshta për shkak të atij “devrit tjetër”, i cili erdhi, por jo ashtu siç e ëndërroi brezi ynë.
Do të doja, shumë do të doja, që për mikun tim të vjetër, Qani Mehmedin, të flisja për të gjallë të tij, ta zëmë në ndonjë përvjetor të lindjes a në ndonjë rast tjetër të ngjashëm. Atëherë mbase do t’i bëja edhe ndonjë vërejtje, natyrisht dashamirëse. Por jeta nuk na e bëri të mundur këtë favor. Kështu që jam i shtrënguar të flas sonte fjalë të përmortshme, këtu në vendlindjen e tij, dy ditë pasi ai iu kthye përfundimisht tokës që e lindi dhe e rriti, ashtu siç do t’i kthehemi të gjithë ne një ditë, herët a vonë. Sepse e tillë është logjika e jetës.
Dhe, në fund fare, duke u shprehur ngushëllime familjarëve për humbjen e tyre të madhe, por edhe të afërmve, miqve dhe shokëve të tij, le të më lejohet ta mbylli këtë fjalë timen modeste me vargjet e një poezie timen, që flet për raportin e njeriut me jetën dhe vdekjen, por edhe me vendlindjen. Në kohën kur e pata shkruar, tridhjetë e sa vjet më parë, lexuesi apo më mirë të them dëgjuesi i saj i parë ka qenë miku im, Qani Mehmedi. Edhe sot e mbaj mend mirë lokalin në të cilin ia kam recituar një mbrëmje maji të vitit të largët 1986. Ku tjetër, pos në Prishtinë. Po e them edhe sonte për kujtim të tij si rekuiem dhe si elegji:
Do kthehemi njëherë / Te lumi, shokë / Ashtu si shiu / Që zbret në tokë.
Nuk e harrojmë / Ne fillimin / Mësa e harron / Lumi burimin
Do vijmë një ditë / I dashur lumë / Ninulla jote / Të na vërë në gjumë
T’i shtrijmë trupat / Në rërë, te zalli / Mos na ngrohtë dielli / Të na ngrohë malli
Do vijmë një ditë / Do vijmë patjetër / Të rinj a pleq / Gjallë a vdekur
Mos na trazo / I dashur lumë / Vetëm na lër / Të qetë në gjumë
Nuk duam kuje / S’duam vajtim: / Jeta është jetë / E jo – amshim!
Lëri zakonet / Jugori im / Veç na mbulo / Me pak gjelbërim.
Njerëzit ikin, veprat mbesin. Gjurmët, kujtimet.
Qoftë i përjetshëm kujtimi tij!