Ne ende nuk kemi shumë informacione për Covid afatgjatë, pse ndodh, kush është më i rrezikuar dhe si mund të trajtohet. Por studiuesit në të gjithë botën po përpiqen të gjejnë përgjigje. Më poshtë janë pesë pyetje që janë ende pjesërisht të hapura
Dhimbja, lodhja, konfuzioni, gulçimi, mungesa e nuhatjes dhe simptoma të tjera mund të zgjasin për një kohë të gjatë edhe pasi shërohet koronavirusi. Deri tani e dimë, të paktën pak, këtë grup problemesh të quajtur Long Covid, i cili është një enë e madhe e sindromave të ndryshme dhe që mund të prekë disa njerëz – disa studime vlerësojnë deri në një në tre individë – që kanë pasur infeksionin. Ka shumë njerëz, duke marrë parasysh që të dhënat tregojnë se globalisht ne kemi tejkaluar pragun e 170 milion rasteve. Por ne ende nuk kemi shumë pjesë të enigmës dhe për këtë arsye grupe kërkimore nga e gjithë bota po studiojnë Covid afatgjatë dhe po përpiqen t’i përgjigjen pyetjeve të ndryshme, përfshirë këtyre pesë në vijim:
SA RASTE KA? Ende nuk ka marrëveshje për shifrat e incidencës së Covidit të gjatë. Në fillim, studimet u përqendruan në pacientë të shtruar në spital, të cilët nuk kishin forma të lehta dhe këtu rastet janë të shumta. Një studim nga Shoqata Italiane e Pulmonologjisë kishte treguar se deri në 30% e njerëzve me pneumoni Covid-19 mund të zhvillonin dëmtime kronike të mushkërive. Në një sondazh më të fundit dhe më të gjerë të incidencës së Zyrës Angleze të Statistikave Kombëtare, të kryer në të dhënat e popullsisë kombëtare, doli se rreth 13.7% e të shëruarve kanë ende disa simptoma pas 12 javësh. Prandaj, hipoteza është se më shumë se një në 10 njerëz mund të preken nga Covid afatgjatë.
CILAT JANË SIMPTOMAT? Manifestimet e Covidit të gjatë janë të ndryshme dhe mund të jenë pak a shumë serioze dhe këmbëngulëse. Ka nga ata që, në prani të një infeksioni të lehtë ose të moderuar, atëherë përjetojnë lodhje afatgjatë dhe një simptomë të referuar nga shkencëtarët si mjegulla mendore, e cila përfshin konfuzion, vështirësi në përqendrim, vrima të kujtesës. Mund të ketë gjithashtu dobësi muskulore, humbje të zgjatur të nuhatjes dhe shijes dhe gulçim. Simptomat më serioze, të cilat mund të shfaqen edhe pasi të kurohen, kanë të bëjnë me ngjarje trombotike, fibrozë pulmonare, inflamacion të vazhdueshëm të mushkërive. Pa lënë pas dore simptomat psikologjike dhe stresin e raportuar nga shumë pacientë që kanë provuar sëmundjen dhe të dashurit e tyre. Në të vërtetë, një problem është që shpesh mjekët (sidomos në fillim të pandemisë) kishin tendencë të mos njihnin ose nënvlerësonin rastet që tani provohen nga hulumtime të ndryshme. Një studim paraprak gjithashtu tregoi, në një mostër të vogël pacientësh që kishin qenë në kujdes intensiv, prodhimin e antitrupave të veçantë, të quajtur autoantitrupa – midis këtyre mbi të gjitha antitrupave anti-bërthamë (Ana) dhe faktorit reumatoid – drejtuar kundër organizmit tonë, të ngjashëm me ato të prodhuara në sëmundje të ndryshme autoimune.
KUSH PREKET? Ne nuk duhet të mendojmë se vetëm ata që kanë pasur pneumoni të rëndë ose ata që janë të moshuar mund të vuajnë nga simptoma të vazhdueshme. Long Covid gjithashtu mund të prekë të rinjtë me një shëndet të përsosur, siç tregohet nga hulumtimet e fundit mbi individë me një moshë mesatare 43 vjeç dhe në dy të tretat e rasteve pa ndonjë faktor rreziku. Edhe të vegjlit mund të vuajnë nga ajo: një studim paraprak i Policlinico Gemelli në Romë me 129 fëmijë zbuloi se 27% kishin të paktën një simptomë pas 4 muajsh dhe 20% kishin tre ose më shumë simptoma. Të dhënat janë të kufizuara, por tregojnë se është e rëndësishme të mos ulni kujdesin tuaj. Sipas një artikulli në British Medical Journal (BMJ), i cili i referohet dy hulumtimeve ende në para shtypje, gratë e moshës së mesme janë më të prirura të vuajnë nga Covid i gjatë. Gratë, në përgjithësi, do të ishin pak më të prekura sesa burrat (23% kundrejt 19% pesë javë më vonë).
CILAT JANË SHKAQET E COVIDIT TË GJATË? Përveç dëmtimit të organeve, për shembull në rastin e mushkërive, të prekur drejtpërdrejt nga virusi dhe që në disa raste (për fat të mirë jo shumica e pacientëve me pneumoni) mund të raportojnë inflamacion ose çrregullime të tjera të vazhdueshme, mund të ketë shkaqe që lidhen me funksionimi i sistemit imunitar. Reagimi i tepruar dhe aktivizimi anomal i këtij të fundit, në fakt, është përgjegjës për probleme të ndryshme si gjatë infeksionit ashtu edhe – supozohet – më pas, në Covidin e gjatë. Kjo hipotezë, siç ilustrohet nga Instituti i Lartë i Shëndetit, mund të shpjegojë, të paktën pjesërisht, pse gratë, më të prirura për reagime autoimune (për shkak të faktorëve gjenetikë dhe hormonalë), duken më të prekura nga Covid i gjatë.
CILAT JANË TRAJTIMET PËR COVIDIN E GJATË? Trajtimet ndryshojnë nga personi në person dhe synojnë simptomat, të cilat siç shpjegohen janë shumë të ndryshueshme, në intensitet, frekuencë dhe kohëzgjatje. Një studim i cituar në një artikull në Nature, i quajtur Heal-Covid dhe i kryer nga agjencia qeveritare Britanike Instituti Kombëtar për Kërkime Shëndetësore, përqendrohet pikërisht në trajtimet e mundshme – për pacientët e shtruar në spital – dhe synon të kuptojë se si të lehtësojë pasojat afatgjata. Pacientëve të shtruar në spital për Covid-19 do t’u jepet apixaban, një antikoagulant që zvogëlon rrezikun e mpiksjeve të rrezikshme të gjakut, të cilat gjithashtu mund të shfaqen gjatë rikuperimit, ose atorvastatinën që është njw anti-inflamator.
